چرخه رنگ چیست و چگونه به ما کمک می کند؟
شما هم با رنگین‌کمان و شمردن ترتیب رنگ‌های آن در دوران کودکی خاطره دارید؟
همیشه باران که می‌بارید منتظر ظاهر شدن رنگین‌کمان بودم و هر بار تعداد رنگ‌ها را کنترل می‌کردم تا مبادا یکی از رنگ‌ها از قلم افتاده باشد.
این رنگین‌کمان با رنگ‌های خیره‌کننده‌اش در دوران تحصیل به شکل یک دایره رنگی در کتاب‌ها ظاهر شد و کم‌کم متوجه شدم تمام رنگ‌هایی که در محدوده مرئی است و به چشم می‌توانیم ببینیم، همین رنگ‌ها هستند. پس این دایره رنگی، چرخه رنگ نام گرفت که به‌ترتیب فرکانس در کنار هم چیده شده‌اند.
در واقع قرمز که شروع‌کننده طیف رنگی است، کمترین فرکانس و بنفش به‌عنوان آخرین رنگ این طیف، بیشترین فرکانس را دارد.
چرخه رنگ به‌قدری کاربردی و مهم است که خود را در هر جایی نمایان می‌کند. اگر اهل عکاسی و کار با نرم‌افزارهای گرافیکی باشید؛ حتما این طیف رنگی معروف را به‌خوبی می‌شناسید. اگر هم مانند من طرفدار دکوراسیون داخلی و چیدمان وسایل خانه براساس اصول و قواعد معماری داخلی هستید, حتما با این چرخه رنگی بسیار سروکار دارید.
با توجه به اهمیت و نقش این چرخه در زندگی، بهتر است با مفاهیم و اصول آن آشنا باشیم تا بهتر بتوانیم از قدرت جادویی آن بهره ببریم.
رنگ های اصلی در چرخه رنگ
در دایره و چرخه رنگ ها رنگ قرمز، زرد و آبی جزو رنگ های اصلی و اولیه هستند؛ زیرا در ترکیب اولیه ساخته شده این رنگ ها از هیچ رنگ دیگری استفاده نشده است و نمی توان آنها را از مخلوط کردن رنگ های دیگر به وجود آوریم. به عبارت دیگر می توانیم بگوییم رنگ های اصلی جزو خالص ترین رنگ ها هستند و با ترکیب این سه رنگ می توانیم رنگ های موجود در طبیعت را بسازیم.
رنگ های ثانویه در دایره رنگ ها
می توانیم رنگ های ثانویه را به این صورت تعریف کنیم: از مخلوط کردن دو رنگ اصلی به مقدار مساوی رنگ های ثانویه حاصل می‌شوند.
در دایره رنگ ها بنفش، سبز و نارنجی جزو رنگ های ثانویه هستند و جایگاه این رنگ ها در چرخه رنگ بین دو رنگ اصلی است.
- بنفش (قرمز+آبی)
- سبز (آبی+ زرد)
- نارنجی (قرمز+زرد)
رنگ های ترکیبی چرخه رنگی
رنگ های درجه سه یا همان رنگ های ترکیبی، رنگ هایی هستند که از ترکیب رنگ های اولیه و ثانویه به دست می آیند. جایگاه آنها میان دو رنگ تشکیل دهنده آن است.
جالب است بدانید که از حاصل این ترکیب شش رنگ به وجود می آید و در کل ۱۲ رنگ در اختیار ما قرار می گیرند. رنگ های ترکیبی عبارتند از :
- زرد نارنجی (زرد + نارنجی)
- نارنجی قرمز(نارنجی + قرمز)
- قرمز بنفش (قرمز + بنفش)
- بنفش آبی (بنفش + آبی)
- آبی سبز (آبی + سبز)
- سبز زرد (سبز + زرد)
نکته ای که باید به آن توجه کنیم این است که در مخلوط کردن رنگ ها باید نسبت آنها نیز رعایت شود تا به رنگ دلخواه و موردنظر خود برسیم.
رنگ های مکمل چرخه های رنگ
هر یک از رنگ های ثانویه، مکمل رنگ های اولیه هستند به گونه ای که این رنگ ها یکدیگر را کامل می کنند.
این رنگ ها بر روی چرخه رنگ رو به روی هم قرار می گیرند. به طور کلی می توانیم این گونه عنوان کنیم که از ترکیب رنگ های اولیه و رنگ های ثانویه رنگ خاکستری به دست می آید که رنگی خنثی است.
دو رنگ مکمل در مقابل هم باعث درخشش بیشتر می شوند که نمونه بارز آن را می توانیم در طبیعت ببینم. به عنوان مثال رنگ قرمز که رنگ اصلی است مکمل رنگ سبز است که این رنگ جزو رنگ های ثانویه است. رنگ های آبی و نارنجی هم جزو رنگ های مکملی هستند که طرفدارن زیادی دارند.
رنگ های مشابه طیف رنگی
رنگ های مشابه، رنگ هایی هستند که در چرخه رنگ در کنار یکدیگر قرار می گیرند و هماهنگی و هارمونی خوبی را پدید می آورند. به عنوان مثال رنگ زرد را که در نظر بگیریم طیف زیبایی از رنگ های گرم را تشکیل می دهد که در نهایت این طیف به رنگ قرمز می رسد. در تصویر زیر به‌خوبی طیف رنگی در چرخه رنگی نمایش داده شده است.
رنگ های فعال و غیرفعال
چرخه رنگ را می توان به دامنه ای از رنگ های فعال و غیرفعال تقسیم کرد.
رنگ های فعال به آن دسته از رنگ هایی گفته می شود که در گروه رنگ های گرم قرار می گیرند همانند قرمز، زرد و نارنجی. این رنگ ها دارای شور و هیجان و انعطاف پذیری زیادی هستند.
هنگامی که در برابر رنگ های غیرفعال قرار می گیرند کاملاً نمایان می شوند رنگ های غیرفعال به رنگ هایی گفته می شود که خنثی تر و کمرنگ تر از رنگ های فعال هستند. این رنگ ها در دسته رنگ های سرد قرار می گیرند و تأثیر آرامش بخشی بر افراد می گذارند که شامل رنگ های سبز، آبی و بنفش می شوند.
روابط رنگ ها
رنگ ها را می توانیم در یک چرخه رنگ یا یک مثلث رنگ نمایش دهیم.
در صورتی که در چرخه رنگ یک مثلث متساوی اضلاع و یا مثلث متساوی الساقین ترسیم کنیم، رنگ‌هایی که در گوشه های این مثلث قرار می گیرند رنگ هایی هستند که بیشترین کاربرد را دارند و جزو اولین رنگ هایی هستند که ما به کودکانمان یاد می‌دهیم.
این رنگ‌ها همان رنگ های اصلی قرمز، آبی و زرد هستند.
چرخه رنگ پرینترها
در مثلث رنگ ها چرخه دیگری از رنگ موجود است که از آنها در پرینترها استفاده می شود. این رنگ ها از سه رنگ قرمز، آبی فیروزه‌ای و زرد تشکیل می شوند که در فرایند چاپ مورد استفاده قرار می گیرند. از ترکیب این ۳ رنگ رنگ های جدیدی به وجود می آید که باید به صورت متعادل با هم ترکیب شوند بنابراین افرادی که کار چاپ و طراحی انجام می دهند بهترین نتیجه گرافیکی را می گیرند.
چرخه رنگ گوته
مثلث رنگ گوته متشکل از رنگ‌های اولیه، ثانویه و رنگ های خنثی است. اما رنگ های خنثی رنگ هایی هستند که در چرخه رنگ وجود ندارند و از ترکیب مجموع رنگ های اولیه و ثانویه ساخته می شوند که دارای تناژ بسیار پایین هستند.
حال که با چرخه رنگ و ترکیب آنها آشنا شدید می توانید هارمونی های بیشتری را در دکوراسیون منزل ایجاد کنید.
همیشه چرخه رنگ را به‌خاطر داشته باشید
به‌طور مفصل درباره چرخه رنگ و قوانین ترکیب رنگ‌ها با هم صحبت کردیم. اگر قرار است به‌عنوان یک طراح، تخصصی‌تر از رنگ‌ها استفاده کنید؛ باید بیشتر از آنچه در بالا توضیح دادم درباره چرخه رنگ‌ها و قوانین کنار هم قرار دادن آنها بخوانید. در واقع این مطلب تنها مقدمه‌ای درباره قوانین رنگ‌هاست و شما بسته به زمینه‌ای که در آن کار می‌کنید باید در دنیای رنگ‌ها شناور شوید تا بتوانید با ترکیب درست رنگ‌ها، یک اثر مخصوص به‌خود را خلق کنید.